Balletdanser staat na beenamputatie weer op het podium: “Robots zullen dansers nooit vervangen”

24-01-2024 De Standaard - Charlotte De Somviele

Acht jaar geleden raakte balletdanser David Framba na een motorongeluk zijn been kwijt. Nu staat hij, omringd door robots, een prothese en artificiële intelligentie, opnieuw op de planken in Limp. “Ik voel mij weer leven.”

“Kijk, dat is mijn choreobot,” zegt choreograaf Ugo Dehaes niet zonder enige trots. Boven het podium van cultuurcentrum Corso in Antwerpen hangt een vreemd machientje in de lucht. Het heeft iets weg van een octopus met drie armen, die stevig zoemend alle kanten uitschieten. Balletdanser David Framba (48) doet zijn best om de bewegingen zo goed mogelijk te imiteren. Niet evident met een voetprothese, maar aan elegantie heeft hij niks ingeboet.

Het is de eerste keer dat Framba weer optreedt sinds hij in 2014 een zwaar motorongeluk kreeg en zijn rechterbeen tot onder de knie werd geamputeerd. Een leven zonder dans, daar had de Luikenaar – ooit nog solist bij het prestigieuze operaballet van Parijs – zich mentaal op voorbereid. Tot hij Dehaes leerde kennen via ­Axiles Bionics, een spin-off van de VUB die bionische voeten ontwerpt. Of hij geen zin had om samen een voorstelling te maken?

Dehaes is al langer door technologie gefascineerd. In Simple machines en Arena liet hij het publiek zelfgemaakte robotjes trainen tot volleerde dansers. “Na het verlies van mijn structurele subsidie in 2017 dacht ik: waarom ga ik geen dans maken met machines?”, legt Dehaes uit. “Zo hoefde ik geen dansers te betalen en kon ik makkelijk vanuit mijn kelder experimenteren met Youtube-tutorials. Naast een financiële kwestie was ik ook geboeid door de vraag wat er zou gebeuren als ik als choreograaf in de toekomst overbodig zou worden.”

Hondenspeeltje

Dehaes en Framba kropen samen de studio in, voor een proces met veel ups-and-downs. “De technologie evolueert nu eenmaal niet zo snel als wij zouden willen”, zegt Dehaes. Zo gaven speciale voetprotheses Framba niet genoeg enkelflexibiliteit om een plié te doen. Ze bedachten dan maar zelf een alternatief: een ijzeren staaf met een ronde tip, wat achteraf een rubberen hondenspeeltje blijkt te zijn. “Het lijkt een beetje op pointes uit ballet, zo krijg ik veel meer bewegingsvrijheid”, vertelt Framba.

Framba laat zich voor zijn dans inspireren door de choreobot, waarin Dehaes een vijftigtal poses programmeerde, maar ook door zijn eigen stokfiguurtje dat via motioncapture wordt geprojecteerd. “Het heeft me veel tijd gekost om te aanvaarden dat ik niet meer de danser ben van vroeger”, geeft Framba toe. “In het begin wilde ik alleen maar balletbewegingen reproduceren, wat telkens op een teleurstelling uitdraaide. Gelukkig heb ik dankzij de voorstelling veel nieuwe mogelijkheden ontdekt: op de vloer kan ik nog steeds vrij dansen, ook zonder prothese. Ik voel mij opnieuw leven. Hopelijk kan ik andere dansers met een beperking inspireren.”

Of het duo vreest dat de technologie ooit hun jobs zal bedreigen? Neen, zeggen ze resoluut. Dehaes: “Robots zullen dansers nooit kunnen vervangen. Met al zijn spieren en gewrichten is het menselijk lichaam eindeloos veel complexer dan een computer ooit zal kunnen bevatten. Het is ook heel erg moeilijk om een AI-model te leren wat dans is, omdat er geen taal voor is.” Framba vult aan: “Een robot kan wel bewegen, maar het wordt nooit dans. Er is geen artistieke inspiratie, geen ontroering, het reproduceert gewoon wat het heeft geleerd. Misschien kan AI ons wel inspireren, maar je hebt nog steeds een mens nodig om uit de vonken vuur te maken.”

Limp gaat op 25/1 in première in Corso en is daarna nog te zien op 2/2 in CC Alsemberg, 10/2 in CC Heusden-Zolder, 5/3 in Pilar (Brussel), 8/3 in CC Geel, 20-21/3 in Stuk (Leuven) en 25/4 in CC Aarschot.